Asya Hun Devleti
Asya Hun Devleti (M.Ö. 220 – M.S. 216)
- Asya Hun Devleti İlk teşkilatlı Türk devletidir. Ayrıca Orta Asya’da kurulan ilk Türk devletidir.
- Devletin merkezi Ötüken‘dir.
- Asya Hun Devleti’ni Teoman Han kurmuştur. Başka kaynaklarda Tu-man diye de geçmektedir.
- Mete Han tüm Türkleri ilk kez bir bayrak altında toplayan ilk kişidir.
- Devletin en parlak dönemleri Mete Han, Ki-ok ve Cün-çin gibi hükümdar dönemlerinde yaşamıştır.
- Mete Han, kendilerinden toprak talep eden Tun-hu’lara ”Toprak milletindir, onu kimse veremez!” diyerek ilk kez vatan bilincini ortaya koydular.
- Atlı-göçebe yaşam tarzını benimsemişler ve yerleşik hayata asla geçmediler.
- Şamanist bir inanca sahip olmuşlardır. Yer, su, ay ve güneşi kutsal olarak kabul etmişlerdir.
- Mete Han döneminde kurultay kurulmuş ve devlet artık Doğu-Batı şeklinde yönetilmiştir.
- Oğuz Kağan Destanı‘nı oluşturmuşlardır. (Bu destanda bahsedilen Oğuz, aslında Mete’dir.)
- Çinlilerle ilk antlaşmayı imzalamışlardır. (Bu antlaşmanın adı: Kuzey Şansi Antlaşmasıdır.) Ayrıca Pei-Teng Savaşıyla Çin’i vergiye bağlamışlardır.
- Çinlilerle İpek Yolu konusunda büyük çekişmeler yaşamalarından dolayı, Çinliler Asya Hun Devletinden korunmak amacıyla Çin Seddini yapmışlardır.
- Asya Hun Devleti çoğu kez Çin devletini yendi ancak Çin’e yerleşmediler. Bunun nedeni Çin nüfusunun kalabalık olmasıdır. Türkler Çinlilerin kalabalık nüfusundan dolayı asimile olmaktan çekinmişler ve Çin’e yerleşmekten kaçınmışlardır.
- Mete Han ilk kez orduda onluk sistemini getirmiştir.Onluk sistem halen günümüz orduarının temelinde kullanılmaktadır. Bu nedenle Mete Han’ın tahta çıkış tarihi olan M.Ö. 209 yılı Türk Kara Kuvvetleri Komutanlığının kuruluş tarihi olarak kabul edilir.
- Yerleşik hayata geçmediler ama tarımla uğraşıp, su kanalları yapmışlardır, madencilik ve dokumacılıkta ileri gitmişlerdir.
- Asya Hun Devleti; Mete Han’dan sonra Doğu ve Batı olmak üzere ikiye ayrıldı. Doğu bölümünü Kağan yönetti. Batı bölümünü ise Yabgu unvanı ile Kağan’ın kardeşi yönetti.
- İlk kez ikili teşkilat, Asya Hun Devletinde uygulandı.
- Çinliler tarafından yıkılmışlardır.
- Hunlar Orta Asya’da Asya Hunları, Orta Avrupa’da Avrupa Hunları, Kuzey Hindistan’da ise Ak Hun devletlerini kurmuşlardır.
Yazar: İrfan KAYGISIZ
Tarih Öğretmeni
